Kardeşler Giyim  
 
  İSLAM HUKUKU (FIKIH) VE DEĞİŞİM 29.03.2024 10:52 (UTC)
   
 

İSLAM HUKUKU (FIKIH) VE DEĞİŞİM

 
 

Mecelle’de bir kural vardır: “Ezmanın teğayyürü ile ahkamın teğayyürü inkar olunamaz” şeklinde. Yani Zamanın değişmesiyle hükümlerin değişmesi inkar edilemez. Esasen yüzlerce yıllık İslâm fıkıh birikiminin ürünü olan bu kural, bugün üzerinde en fazla kafa yorulması gereken ilkelerden biri olarak görülmelidir.
İslâm Hukukunda Ahkamın Değişmesi adlı doktora tezinde Prof. Dr. Mehmet Erdoğan, bu kural üzerine yoğunlaşmış ve hukukta değişimin hem aklen hem de dinen zorunlu olduğunu söylemiştir. Çünkü ona göre hukukta değişime karşı çıkmak, hukukun tıkanmasına ve zamanla tamamen sosyal hayattan uzaklaşmasına yol açacaktır. Her ne kadar ilahi kökeni, İslâm’ın kemale ermiş ve kıyamete kadar geçerli olduğu, zaten bütüncül bir hukuk sitemi getirdiği, gayeci bir yöntemi esas aldığı gibi gerekçelerle fıkhın değişime ihtiyacı olmadığı şeklinde bazı tezler ileri sürülebilirse de, bu yaklaşım İslâm hukuku yani fıkıh için de aynen geçerlidir. Çünkü fıkhın temel kaynakları olan Kur’an ve Sünnet, onun değişime müsait olduğunu zaten açıkça ortaya koymaktadır.
Peki hükümlerin değişmesi ne demektir? Kur’an ve Sünnet’te açıkça belirlenmiş olan kuralların ortadan kaldırılarak, yerlerine çağa uygun olanların ikamesi mi? Elbette hayır. Öncelikle şunu tespit edelim: Kur’an ve Sünnet’in hükümlerle alakalı nassları sınırlıdır, fakat sosyal hayatın olayları sınırsızdır. Bu, meydana gelen yada gelebilecek olan her hadisenin hükmünün Kur’an ve Sünnette yer almayacağının kabulüdür. Hal böyle olunca, ortaya çıkan yeni meselelerin hükmünün araştırılması ve bir şekilde çözümlenmesi zarureti vardır. İşte bu noktada nakli deliller olan Kur’an ve Sünnet’in dışındaki akli deliller devreye girer, ki bunlar icma ve kıyastır. Herhangi bir konunun fıkhi üzerinde, içinde yaşanılan çağın fıkıh bilginlerinin fikir birliği etmesi demek olan icma; aynı zamanda hükmü araştırılan konu üzerinde insanların kafa yormaları demek olan içtihatı de içinde barındırır. Kıyas ise hem akli hem de nakli bir delil oalrak görülebilir. Zira o, yeni ortaya çıkmış bir meselenin hükmünü verebilmek için, kitap ve sünnette yer alan, o konuya benzer bir başka meselenin hükmünü, aralarında ortak bağl sebebiyle, yeni meseleye vermek demektir.
Bu kısa teknik bilgiden sonra, hükümlerin zamanla değişmesi konusunda akılda kalıcı birkaç örnek vermek yerinde olacaktır. Fakat örneklerden önce bir hususu daha aydınlatmakta fayda vardır. Kur’an ve Sünnette yer alan hükümlerin belirli maksatlarının olduğunun kabulü ilkesi, buna mekasıd denir. Mekasıd, dinin, aklın, neslin, malın ve canın korunması şeklinde zorunlu maksatlar çerçevesinde geniş bir yelpazeyi oluşturur. Mekasıda göre hareket etmek ve hükümleri anlamak dinen bir zorunluluk olarak görülebilir. Örneklerle konu daha iyi anlaşılabilir.
Hz. Ömer’in halifeliği zamanında, Halife Ömer, Kur’an’da, Müslüman olmadıkları halde, kalpleri dine ısındırılanlar (müellefe-i kulub) için takdir edilen zekat payını vermemiştir. İlk bakışta Hz. Ömer’in Kur’an’a aykırı hüküm vererek hareket ettiği görülmesine rağmen, mekasıd açısından meseleye yaklaştığımızda, Hz. Ömer’in tutumunun doğru olduğunu görürüz. Kur’an’da müellefe-i kuluba zekattan pay verilmesinin emredilmesi, zaten yeni yapılanmakta olan Müslüman toplumuna zarar vermesi muhtemel bir kesimin zararının def eidlmesi amacına yöneliktir. Halbuki Hz. Ömer zamanında bu tehlike ortadan kalkmış, Müslüman tam teşekküllü olarak örgütlenmişler ve güçlenmişlerdir. Dolayısıyla müellefe-i kuluba zekattan pay verilmesini gerektirecek herhangi bir durum söz konusu değildir.
Bir diğer örnek te Hz. Ömer’in açlık senesinde, hırsızlardan haddi düşürmesidir. Kur’an’da hırsızlık yapanın cezası sabit olmasına rağmen, Halife Ömer bu cezayı uygulamamıştır. Bu mesele de ilk bakışta Kur’an’a aykırı bir durum gibi gözükmesine rağmen; Kur’an’da hırsızlığın meslek edinilmesini engellemek ve toplumsal faydayı (kamu yararını) gözetmek esaslarına dayalı olarak hırsızlığın cezası belirlenmiştir. Aynı kamu yararı, toplumda kıtlığın başgösterdiği dönemde bu cezanın uygulanmamasını gerektirdiği için Hz. Ömer bu tür bir uygulamayı seçmiştir.
Demek ki Kur’an ve sünnette yer alan hükümler belli amaçlara yöneliktir. O halde karşılaşılan herhangi bir meselede yapılması gereken araştırmalardan biri bu amaçların tespiti ve bu amaçları gerçekleştirebilecek olan uygulamaların tercihidir. 

Yrd. Doç. Dr. Ali DUMAN
İ.Ü İLAHİYAT FAKÜLTESİ 
ÖĞRETİM ÜYESİ


 
  İÇİNDEKİLER
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  YAZARLAR
 
YAZARLAR
Ali DUMAN
Yrd.Doç.Dr
Loadtr.Com

Ali ESGİN
Yrd.Doç.Dr

Derya EĞİLMEZ
Yazar

Cengiz DUMAN
Araştırmacı-Yazar
Loadtr.Com

Mehmet BAŞAR
Gazeteci-Yazar
Loadtr.Com

SÜRELİ YAYINLAR

EKLENENLER

İsrailoğulları kavramının oluşumu üzerine

 

İMAM EBU YUSUF, HAYATI, FIKIHÇILIĞI VE ESERLERİ

 

 

KUR'AN'DA ZİKREDİLEN MEYVELER

 

İSLAM TARİHİNDE SEÇİM USULÜ

 

evli çiftlerde cinsellik

 

NÜKLEER SANTRALLER VE ÇEVRE GÜVENLİĞİ

 

“AYNA” PROGRAMI İLE DÜNYA’YI DOLAŞMAK

 

Elmalılı'nın meali veya sahipsizliğin meali

 

KUR'AN'I KERİM'E GÖRE İNSAN DAVRANIŞLARI

 

  İSLAM İLMİHALİ
İSLAM İLMİHALİ KONULARI
Loadtr.Com
İSLAM İLMİHALİ
İLMİHAL NEDİR ?
GUSÜL VE GUSLÜ GEREKTİREN HALLER
GUSLÜN FARZLARI
GUSLÜN SÜNNETLERİ
GUSÜL ETMESİ FARZ OLANLARA HARAM VEYA MEKRUH OLAN ŞEYLER
Teyemmüm nedir ?
TEYEMMÜMÜ MUBAH KILAN VE KILMAYAN BAZI HALLER
İMAMLIK VE CEMAAT
Kasten kılınmamış namazların kazası olmaz
BAYRAM NAMAZI NASIL KILINIR
CENAZE NAMAZI NASIL KILINIR
MEKRÛH VAKİTLER
NAFİLE NAMAZLAR
Kadın'a Namaz kılmak İçin Getirilen Kolaylıklar
SEHİV (Yanılma) SECDELERİ İLE İLGİLİ MESELELER
TİLÂVET SECDESİ İLE İLGİLİ MESELELER
KİMLERE ZEKÂT VERİLİR, KİMLERE VERİLMEZ?
KİMLERE ZEKÂT VERİLİR, KİMLERE VERİLMEZ?
ZEKÂTA BAĞLI OLMAYAN MALLAR
ALTIN İLE GÜMÜŞÜN ZEKÂTI
HACCIN FARZ OLMASININ ŞARTLARI
HACCIN RÜKÜNLERİ
HAC VE UMRE İLE İLGİLİ YASAKLAR
Prof.Dr. Köse: Sigara hamilelere haram
Faiz gelirleriyle işlenen hayırın sevabı var mıdır?
İSLÂM'DA MUAŞERET (GÜZEL GEÇİNME) ÂDÂBI
OJE KULLANMANIN HÜKMÜ
DİNİMİZDE KURBAN İBADETİ
Çocuğa İsim Vermek
İMAMLIK VE CEMAAT
İSLAM DİNİNDE ARINMA İBADETİ OLARAK GUSÜL VE ABDEST
Fıtr Sadakası nedir, kimlere, nasıl ve ne zaman verilir?
Namaz'da cebi tek hamlede kapatın
Kurbanlık Hayvan Alımlarında Dikkat Edilecek Hususlar Nelerdir?
KURBAN KESİMİ NASIL YAPILMALIDIR?
KURBAN YÜZME VE PARÇALAMA İŞLEMLERİNDE NELER YAPILMALIDIR?
SAFA VE MERVE ARASINDA SA’Y ETMEK
RESİMLİ TEYEMMÜM TARİFİ
Çocuğa İsim Vermek
İSLAMİYET'E GÖRE ÂŞURA GÜNÜ VE AŞÛRA ORUCU
Âşûrâ günü ile ilgili bidatler
ÂŞÛRÂ GÜNÜ VE ÂŞÛRÂ ORUCUNUN MAHİYETİ
TEVRAT’A GÖRE AŞURA GÜNÜNÜN ÖNEMİ VE ÂŞURA ORUCU
  FIKIH İMAMLARI
FIKIH İMAMLARI
Ebu Hanife (İmam Azam)hayatı, eserleri ve fıkıhçılığı
İmam Şafi hayatı ve fıkıhçılığı
İmam Malik, Hayatı ve Fıkıhçılığı
İmam Ahmed b. Hanbel, Hayatı ve Fıkıhçılığı
İmam Cafer, Hayatı, Fıkıhçılığı
İmam Davud bin Ali Ez-Zahiri, Hayatı, Fıkıhçılığı
İmam Ebu Yusuf, Hayatı, Fıkıhçılığı
  KUR'AN KISSALARI
KUR’AN'I KERİM KISSALARI
RESULLER’İN TEBLİĞ MÜCADELESİNDE KAVİMLERİNİN DİRENİŞ PSİKOLOJİSİ
HZ.LUT VE HELAK OLAN KAVMİ
BURUÇ SURESİ IŞIĞINDA ASHAB-I UHDUD KISSASI
KUR’AN VE TEVRAT’A GÖRE; HZ. LUT KISSASI
HZ.SÜLEYMAN VE HÜKÜMDARLIĞI
HZ. YUNUS VE KAVMİNDEN KAÇIŞ
İSMAİL PEYGAMBER KISSASI IŞIĞINDA ÖĞÜT VE İBRETLER
HZ. HACER VE HİCRETLERİ
KURBAN HZ. İSMAİL Mİ HZ. İSHAK MI?
HZ. MUSA'NIN ALLAH İLE MÜKÂLEMESİ(KONUŞMASI)
ALİM KUL VE HZ. MUSA
HZ.HARUN VE YARDIMCI RESULLÜK
NANKÖR BİR TOPLUM ÖRNEĞİ:MEDYEN HALKI
HZ. YUSUF; ONBİR YILDIZ, AY VE GÜNEŞ
HZ.YAHYA VE ŞEHADETİ
AD KAVMİ VE HZ. HUD
YE'CÛC VE ME'CÛC
HZ. NUH VE TUFAN
SÂMİRÎ VE ALTIN BUZAĞISI NEZDİNDE ÖĞÜT VE İBRETLER KISSASI
KUR'AN'DA BAHÇE SAHİPLERİ KISSALARI
ZÜLKARNEYN KISSASI
PEYGAMBERLERDE HİCRET
SALİH PEYGAMBER VE SEMUD KAVMİ
İSMAİL PEYGAMBER KISSASI IŞIĞINDA ÖĞÜT VE İBRETLER
KISSALARDA MÜŞRİKLERİN VAHYE VE RESULE KARŞI ALDIKLARI TAVIRLAR
KUR’AN VE TEVRAT’A GÖRE HZ.İBRAHİM, HZ.İSMAİL VE HZ.HACER’İN MEKKE’YE HİCRETİ
HZ. İBRAHİM VE HZ. İSMAİL’İN KÂBE’Yİ İNŞÂ ETMESİ

Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol