Arapça yaklaşmak anlamındaki ka-ru-be kökünden türetilmiş olan bir isim olan kurban kelimesi hem dinimizde hem de dilimizde aynı anlama gelmek üzere Allah’a yaklaşmak amacıyla yapılan bir ibadettir. Esasen Hac ibadeti ile yakından irtibatlı olan kurban ibadeti, hacca gidemeyenlerin de yapılabildikleri bir ibadettir. Hac ile irtibatına gelince; Hac suresi 27 ve 28. ayetler şöyledir: “İnsanlar arasında haccı ilan et ki, gerek yaya olarak, gerekse nice uzak yoldan gelen yorgun argın develer üzerinde kendilerine ait bir takım yararları yakından görmeleri, Allah’ın kendilerine rızık olarak verdiği kurbanlık hayvanlar üzerine belli günlerde Allah’ın ismini anmaları (kurban etmeleri) için sana (Ka’be’ya) gelsinler. Artık ondan (o kurbanın etinden) hem kendiniz yeyin, hem de yoksula fakire yedirin”. Bu ayetlerde de görüldüğü gibi kurban kesme emri hac esnasında yerine getirilmesi gerekli bir vazifedir.
Fakat kurban sadece İslam’da emredilmiş bir ibadet değildir. Bu ibadetin tarihsel gelişim süreci incelendiğinde ta Hz. Adem zamanından beri yapılagelen bir ibadet olduğu anlaşılmaktadır. Hz. Adem’in iki oğlu Habil ile Kabil’den yetiştirdikleri ve sahibi oldukları şeylerin en iyilerini Allah için vermeleri istendiğinde Habil bir koyunu vermiştir. Aynı şekilde kurbanın bilinen tarihinde Hz. İbrahim ile İsmail arasında cereyan eden kurban etme hadisesi de kurban ibadetinin önceki formlarından biridir. Nitekim Kur’an’da da “Biz her ümmete (kurban kesmeye uygun) hayvan cinsinden kendilerine rızık olarak verdiklerimiz üzerine Allah’ın adını ansınlar diye kurban kesmeyi gerekli kıldık” (Hacc, 22/34) buyrularak kurban ibadetinin bütün toplumlarda var olan bir ibadet olduğu bildirilmektedir.
Hayvan kesmenin nesi ibadet olur diye bir soru akla gelirse, Kur’an bunu şöyle cevaplar: “Onların ne etleri, ne de kanları Allah’a ulaşacak değildir, fakat O’na sadece sizin takvanız ulaşır. Size verdiği hidayetten dolayı Allah’ı büyük bilmeniz içindir ki O, bu hayvanları sizin istifadenize sundu” (Hac, 22/37). Kurban kesme ibadetinin temel amacı bu ayette de açıklandığı şekliyle Allah’ı büyük bilmek, O’na itaat etmektir.
Hangi hayvanların kurban edileceği de yine Kur’an’da bildirilmiştir. En’am suresi 143 ve 144. ayetlerde koyun, keçi, deve ve sığır’ın kurban olacağı bildirilmiştir.
Kurban hakkında bu kısa teknik bilgiden sonra sorgulamamız gereken bir başka konuda kurban ibadetinin yapılış amacıdır. Bu amacın Kur’an tarafından Allah’ı büyük bilmek olduğunu yukarıda yazmıştım ama, peki biz bu ibadeti yaparken gerçekten bu amacı gözetiyor muyuz?
Her sene kurban geldiğinde ülkemizde “ Bu kavurma bayramı değildir”; “Kurban kesmek zorunlu değildir parasını da verebiliriz”; “Böyle vahşi manzaraları XXI. Yüzyılda hala ülkemizde görmekten utanç duyuyoruz” vs. vs. vs. Bu tartışmalar ya da daha doğrusu fikir içermeyen açıklamalar; ne kurban ile alakalı ne de toplumun ihtiyacı olan tartışmalardır. Kimse kurban keserken aylardır kavurma yemiyorum midemiz bayram edecek diye düşünmez ya da kurban kesmek vahşice hayvanları katlediyorlar diye düşünmez (vejeteryan değilse!). ancak bazıları kurban kesmek yerine parasını vermeyi tartışıyor; bu esasen ince bir noktadır. Bu konuda cevaz veren bazı ilahiyatçılar olsa da; kurban ile tasadduk (sadaka) ayrı ibadetlerdir, her ikisinden gözetilen amaç farklıdır. Namaz kılmak yerine kaç paraysa parasını vereyim diyemeyeceğimiz gibi, kurban kesmek yerine parasını vereyim de diyemeyiz. Ancak!!! Kurban ibadetini ibadet gibi yerine getirmek şartıyla.
Bu ne demek?!
Kurban keserken sadece Allah’ın rızasını gözetmeliyiz. Bu nasıl olacak? Aldığım kurbandan kaç kilo et çıkar, kasaptan almaktan daha ucuza gelir vs. düşüncelerinden uzak durarak.
Son zamanlarda vekaleten kurban tartışmaları çerçevesinde fakir ve muhtaç ülkelere kurbanın gönderilmesi söz konusu olmaktadır. Her ne kadar dinen bunda bir sakınca yoksa da kurban ve zekat gibi ibadetlerin öncelikli olarak kendi yakınımızdaki muhtaçların ihtiyaçlarını gidermemizi gerektirmesi dolayısıyla doğru olmadığını düşünüyorum. Eğer bizim yaşadığımız beldede, mahallede, köyde, kasabada, şehirde, ülkede ihtiyaç sahibi kimse kalmamışsa, o taktirde diğer Müslüman ülkelerdeki fakirlerin ihtiyaçlarını gidermeyi düşünebiliriz.
Peki bizim ülkemizde fakirlik sorunu bitmiş midir? Tüm insanımızın ihtiyaçlarını gidermiş, kimseyi kimseye muhtaç olmaz bir duruma getirmiş miyiz?
Hiç kimse bu soruya EVET diyemez.
Ülkemizde binlerce belki milyonlarca fakir, ihtiyaç sahibi insanlar dururken, biz nasıl olurda kurbanımızı başka ülkelerin fakirlerine gönderebiliriz?!
Doğrusu bu konuda başkaları ne der, ne düşünür bilmiyorum ama bana göre ülkemizdeki insanların ihtiyaçları giderilmeden başka ülkelerdeki muhtaçlara yardım yapmaya kalkmak doğru gözükmüyor. Hatta bana sorarsanız dinen de bu sakıncalı diye düşünüyorum.
Kurban bayramının bütün Türk ve İslam alemine ve insanlığa hayırlar getirmesi, ülkemizde aç, muhtaç, fakir kimse kalmaması dileklerimle bütün hemşehrilerimiz kurban bayramını tebrik ediyorum.
17.12.2007
yr.doç.dr.Ali Duman
i.ü ilhiyat fakültesi
öğretim üyesi
EKLENENLER
