İMAM EBU YUSUF
İmam Ebu Yusuf, İmam-ı Azam Ebu Hanife'nin en önde gelen talebesi ve Hanefi mezhebinin kurucu müçtehitlerinden biridir. Hicri 113 / m. 731 tarihinde Kufe'de doğdu. Çok çocuklu fakir bir aileye mensup olan İmam Ebu Yusuf, bütün ekonomik sıkıntılarına rağmen ilim tahsil etmekten geri durmamıştır. Devrinin genel özelliği olmak üzere o da önde gelen İslâmî bilimlerde tahsil almış, hadis üzerinde yoğunlaşmıştır. Hadisten sonra fıkha yönelen Ebu Yusuf, dokuz yıl müddetle İbn Ebi Leyla'ya talebelik etmiş, daha sonra Ebu Hanife'nin derslerine yönelmiştir. Bu talebeliği yaklaşık 17 yıl sürmüştür. Ebu Hanife'nin vefatının ardından 15 yıl müddetle ne yaptığı bilinmemektedir. Ancak 15 yıl sonra Kadılık görevine atanmış, hatta o döneme kadar İslâm toplumlarında olmayan Kadı'L-Kudatlık vazifesini ifa etmiştir. Kadı'l-Kudat, devletin yargı işleriyle ilgili olarak tek yetkili makamdır.
Ebu Hanife'nin yerine geçen Züfer b. Hüzeyl'in vefatının ardından Kufe fıkıh hocalığını devr alan Ebu Yusuf, pek çok önmeli şahsiyete hocalık yapmıştır. Bunlar arasında İmam Muhammed b. Hasan eş-Şeybani, İmam Ahmed b. Hanbel, Bişr b. Velid, Hilal b. Yahya, Hasn b. Ziyad el-Lülüi, Esed b. Furat sayılabilir.
Ebu Yusuf'un, Ebu Hanife'nin içtihat yöntemini benimseyen bir fakih olarak bağımsız (mutlak) müçtehit olup olmadığı İslâm alimleri arasında tartışmalı olsa da, çoğu konuda Ebu Hanife'den ayrı görüşler serd ettiği düşünüldüğünde bu tartışmanın gereksizliği ortaya çıkar.
Ebu Yusuf'un içtihadında bağımsız müçtehit olduğunun delillerinden birisi de, onun ilk Fıkıh Usulü eserini yazan kişi olmasıdır. Ancak ne yazık ki bu güne kadar Ebu Yusuf'un bu usul kitabı gün yüzüne çıkmış değildir.
Ebu Yusuf'un içtihattaki metodunu şu duasından çıkarmak mümkündür: "Allahım, Sen biliyorsun ki önüme çıkan her hadisenin hükmü için önce senin kitabına baktım ve orada bir çıkış yolu bulduysam aldım. Eğer bulamadıysam peygamberinin sünnetine baktım. Orada da bir çıkış yolu bulamadıysam ashabın sözlerine baktım". Ebu Yusuf'un fetva ve diğer içtihatlarından kıyas, icma, istihsan, şer'u men kablena, örf gibi delilleri de kullandığı anlaşılmaktadır.
Hicri 182 / m. 798 tarihinde vefat eden İmam Ebu Yusuf'un eserleri şunlardır: Kitabu'l-Harac, İhtilafu Ebi Hanife ve'bni Ebi Leyla, Kitabu'r-Red ala Siyeri'l-Evzai, Kitabu'l-Asar, Edebü'l-Kadı, Kitabu'l-Cevami, Kitabnu'r*Red ala Malik b. Enes, Kitabu İhtilafu'l-Emsar, Kitabu'l-Emali, Kitabu'n-Nevadir.
15.10.2008
Yrd. Doc. Dr. Ali DUMAN
İnönü Üniv. İlahiyat Fak.
İslam Hukuku Ana Bilim Dalı Başkanı
EKLENENLER
